AI Gegenereerde Muziek: gewoon niet doen?

De mooie evolutie van muziek

Het maken en beluisteren van muziek is een mooie, menselijke cultuuruiting. Bij gebrek aan geluidsdragers tot in de negentiende en twintigste eeuw, werd muziek alleen thuis gespeeld en gezongen, of in de kerk, of in een Concertgebouw, of op het dorpsplein. Muziek was niet ieder moment aanwezig, maar een "happening". Sommige componisten uit voorgaande eeuwen zijn nog steeds wereldberoemd, omdat hun werken op schrift zijn overgeleverd. De talenten van de meest fabuleuze zangers en zangeressen van de afgelopen millennia zijn echter voor altijd verloren gegaan. Of, eigenlijk, soms lezen we er over maar we zullen ze nooit meer kunnen horen.

Deze lange, menselijke traditie heeft in de twintigste en eenenetwintigste eeuw al veel veranderingen ondergaan. De komst van de plaat, de radio, musicals, hitlijsten, tieneridolen, cassettebandjes, makers die soms ook uitvoerders werden, CD's, videoclips, synthesizers, concert DVD's, (drum) computers, MP3's, illegale downloads, I-tunes music, Spotify en andere streaming platforms, Youtube kanalen en autotune maakten muziek een exportproduct, big business en veel toegankelijker om te maken en naar te luisteren. Sommigen betreuren dat het 'image' soms belangrijker lijkt te zijn geworden dan de muziek of de zang, maar ik denk dat echte kwaliteit altijd wel boven is komen drijven. Bovendien is er nu voor ieder wat wils: Jantje van 7 kan naar K-3 luisteren, zijn zus Marietje van 14 naar Taylor Swift, volkszangers vullen de kroegen, de buurman luistert naar Bob Dylan en de gymleraar kan gewoon naar de Operette. Of Jantje luistert naar volkszangers, de gymleraar naar K-3, Bob Dylan hoor je in de kroegen, Marietje gaat naar de Operette en de buurman luistert naar Taylor Swift. Het kan en mag gelukkig allemaal en dat is een van de mooie dingen van de moderne tijd.

Wat bij muziek over de eeuwen heen grotendeels hetzelfde is gebleven, is dat een mens de melodie maakt, een mens de tekst schrijft, dat mensen de instrumenten bespelen, en dat mensen de tekst zingen. Dat is ongeacht of het 'kindermuziek' is, 'commerciële pop', Elvis Presley of Mozart. Er zitten menselijke ideeën en emoties achter, die zo goed mogelijk worden uitgevoerd door de muzikanten en zangers. Sinds kort is er echter muziek waar dit niet meer voor geldt en dat is mogelijk een bedreiging voor de essentiële culturele uitingsvorm die muziek is.

AI gegenereerde muziek

Sinds circa 2024 kunnen verschilende AI tools goede muziek maken. Getraind op bestaand werk, al dan niet illegaal, komen er nummers uit rollen die voor de gemiddelde luisteraar niet te onderscheiden zijn van door de mens gemaakte producties. De tijd dat we echt konden lachen om AI meuk lijkt een beetje voorbij. Als iets nog echt slecht is dan komt dat meestal omdat de 'maker', niet in auteursrechtelijke zin, geen moeite heeft gestopt in het tweaken van de output. Ik ga hier dan ook niet beweren dat AI muziek kwalitatief slecht is, want dat is het gewoon niet (altijd). Het is wel slecht voor de menselijke creativiteit. Of tenminste, dat kan het zijn.

Ik heb begin vorig jaar al gesteld dat AI een gevaar vormt voor de menselijke ziel. En dat is niet omdat ik een fundamentele haat koester jegens AI. AI is een fantastisch hulpmiddel, een tool en een gesprekspartner als je deze op de goede manier in weet te zetten. Dus niet door met twee clicken 'thuis' te zijn en vervolgens lui achterover te hangen, maar door te kijken naar wat de nieuwe mogelijkheden zijn. Niet door zoveel mogelijk mensen te ontslaan, maar de verdieping te zoeken, werk beter te doen en te komen tot een nieuwe symbiose van techniek ondersteunde menselijke arbeid of creativiteit. De werkwijze van 'prompt bedenken en klaar' valt daar niet onder. Op het moment dat de mens niet meer 'gedreven' wordt kunst te maken, op wat voor manier dan ook, dan missen we een essentieel onderdeel van ons bestaan.

Ik luister daarom uit principe niet naar AI gegenereerde muziek. Daar moet dan wel meteen een nuancering bij, aangezien er ook allerlei hybride vormen bestaan. Sommige mensen schrijven bijvoorbeeld teksten, laten AI daar muziek bij maken, en zingen vervolgens zelf het nummer in, of laten dat door een ander mens doen. Dan liggen twee van de drie kernelementen van het maken van muziek wel bij een menselijke maker. En zo zijn er meer mengvormen. Waar de grens voor mij ligt, vind ik lastig te bepalen. Enige moeite zal ik er bij houden, ook als 2/3 van een nummer wel door een mens is gemaakt. Belangrijk is in ieder geval dat ik weet wie de maker achter de muziek is, dat er openheid is over het gebruik van AI en dat de menselijke creatieve en uitvoerende elementen goed te zien zijn.

Je hoeft er niet naar te luisteren, toch?

Natuurlijk leven we gelukkig in een vrij land en mag iedereen de muziek luisteren die hij of zij wil. Dat zou ook prima zo werken in een maatschappij die niet algoritme gedreven suggesties doet. Helaas merk ik in toenemende mate dat Spotify en Youtube, mijn go-to media voor muziek, AI muziek lopen te pushen. Als een AI liedje populair is in een genre dat ik af en toe luister, dan staan Spotify en Youtube meteen klaar het aan me voor te stellen. Ik ga hier nu één hardnekkig voorbeeld van noemen, maar zo zijn er nog veel meer en ik ben bang dat het aandeel kunstmatige muziek steeds groter gaat worden. Spotify vond het nodig om mij kennis te laten maken met de AI band 'Banned Vinyl'. Deze 'band' gooit lichtelijk hoge ogen met het Metal nummer 'One in My Mouth, And Two in My Axx'. Op moment van schrijven is dit nummer bijna 48.000 keer gestreamd. Dat is natuurlijk niets in vergelijking met Taylor Swift, maar binnen zijn genre best heel acceptabel.

En als ik zeg 'genre' is dat weinig zeggend, omdat Banned Vinyl allerlei genres beslaat, afhankelijk van wat AI gevraagd wordt te doen. De enige rode draad binnen het werk van Banned Vinyl, is de focus op lompe seksgrappen, en dan met name over anale seks.Om in het thema van Banned Vinyl te blijven: de muziek die daarbij hoort interesseert ze kennelijk geen reet, zolang ze maar nummers kunnen blijven uitschijten. Ergens is dit natuurlijk wel grappig, maar het is niet bij een grap gebleven en een verdienmodel geworden. Niet alleen van Banned Vinyl, maar ook van een mesthoop aan andere artiesten.

Het repertoire van Banned Vinyl is gigantisch. In twee jaar tijd poepte deze 'artiest' zo'n 200 nummers de wereld in, met glansrijke titels als 'Super Pooper', 'Ram that Donut' en 'I lost my Heart to a Facefucker'. Het succesvolste nummer kreeg bijna 100.000 streams. Met deze output is het ook niet erg als een nummer maar 10.000 streams krijgt. Er komen hoe dan ook duizenden euro's binnenrollen, aangezien met honderden enigszins goed beluisterde nummers al snel miljoenen streams worden behaald. En het is niet zo dat we dan kunnen zeggen: laat dat mega-kapitalistische Spotify maar betalen, zal ze leren, want die duizenden euro's gaan af van de grote taart die Spotify verdeelt onder alle artiesten op basis van het aantal streams. Er zijn behoorlijk wat goede artiesten buiten de mainstream genres die ongeveer net zoveel streams halen per nummer, maar er in twee jaar maar tien kunnen maken in plaats van tweehonderd. Bands als Banned Vinyl vormen zo een directe bedreiging voor de artiesten die moeten ploeteren in de marge om van hun werk te kunnen leven, of zelfs maar 'er naast' te kunnen doen, en daarvoor deels afhankelijk zijn van inkomsten uit Spotify streams. Door de lolbroekerij van Banned Vinyl en soortgelijke bands kunnen kleinere artiesten mogelijk niet meer overleven of doorbreken.

OK, je hebt misschien een punt en nu?

Goed, ik wil dus niet meewerken aan deze 'shittificatie' van de muziekindustrie door AI artiesten als Banned Vinyl. Ik kan er natuurlijk gewoon niet naar luisteren, maar ook wil ik dit soort bands niet meer aanbevolen krijgen door Spotify of Youtube. Het is namelijk ook niet altijd meteen duidelijk dat het gaat om AI muziek. Wat ik graag zou willen zien is:

1. Openheid. Is de muziek (grotendeels) AI gegenereerd, dan graag een label of een andere vermelding.
2. Een opt-out mogelijkheid. In plaats van dat grote Platforms deze muziek actief lopen te pushen, wil ik de mogelijkheid om AI muziek, die dan netjes voorzien is van het label vermeld onder punt 1, niet aanbevolen te krijgen.

Het is het minste wat dergelijke platforms kunnen doen om de creatieve industrie, waar zij op gebouwd zijn en miljardair door zijn geworden, in bescherming te nemen.